محوطه سازي
محوطه سازي چيست؟
به شيوه قرار دادن و استفاده از المان هاي مورد نياز در يك فضا محوطه سازي يا در انگليسي Landscaping گفته مي شود. يكي از بهترين معادل هاي فارسي براي واژه Landscaping "معماري منظر" است، اما رايج ترين معادل همان واژه "محوطه سازي" است. معماري منظر به منظور مسطح كردن و آماده نمودن محوطه ساختمان ها و ايجاد فضاي سبز است كه مواردي مانند طراحي پياده رو, خيابان سازي, شبكه هاي جمع آوري آب و فاضلاب و … را نيز در بر مي گيريد. گاهي محوطه زيبا با ايجاد فضاي سبز و جدول بندي اشتباه گرفته مي شود، در حالي كه اين موارد تنها بخشي از پروژه هاي محوطه سازي هستند.
پيشينه معماري منظر در ايران
در گذشته در ايران، محوطه سازي بسيار مرسوم بوده است. اين كار در باغ ها، خانه هاي اشراف و پادشاه ها، كاخ ها و ... بسيار انجام مي شد و معماراني همچون شيخ بهايي از مشاهير اين عرصه هستند. يكي از دلايل انجام اين كار، انس پيشينيان با طبيعت و استفاده از فضاي سبز، حوض، درخت و ... براي ايجاد هواي خنك طبيعي و مناظر زيبا و دلپذير بوده است.
فوايد لنداسكيپ
در دنياي امروز، افزايش زندگي شهري باعث پيشي گرفتن معماري و طراحي داخلي نسبت به معماري منظر شده است. اما همين زندگي آلوده شهري، نياز به اين موضوع را افزايش مي دهد، چراكه با اين كار مي توان فضاي شهر ها را تا حدي تلطيف كرد. امروزه يكي از معضلات شهر هاي بزرگ، پديده وارونگي و آلودگي هوا مي باشد كه يكي از راه هاي مقابله با اين آلودگي ها در نظر داشتن و به وجود آوردن محوطه و فضايي سبز در اطراف ساختمان يا پشت بام منزل مي باشد. كه اين امر باعث جذب آلودگي هوا و در نتيجه خارج كردن اكسيژن از خود مي باشد كه اين امر باعث كاهش آلودگي و ايجاد فضايي مطبوع مي شود. نكات مهم در محوطه سازي در محوطه سازي هميشه با گياهان متنوع سروكار داريم. چون گياهاني كه در فضاي سبز مورد استفاده قرارمي گيرند هميشه علاوه بر شرايط ارثي و ژنتيكي، از شرايط اكولوژي محيط زيست نيز متأثر هستند. بنابراين بايد به تغييرات درجه حرارت محيط، حداقل مطلق دما، ميانگين و حداكثر مطلق دما، تغييرات ميزان رطوبت نسبي هوا، بارندگي ها، تعداد روزهاي ابري و آفتابي، كوتاهي و بلندي روز و شب و ديگر پديده هاي جوي به دقت توجه شود. استفاده از آلاچيق، آبنما، بركه، رودخانه، استخر، گل كاري هاي متنوع، درخت كاري، رواق، باربيكيو و ...از بخش هاي مهم محوطه سازي به حساب مي آيند، كه با توجه به مساحت و وسعت و خواست كارفرما طرح ها و المان ها و نمادهاي متفاوتي در محوطه سازي مورد استفاده قرار مي گيرند. يكي از مهم ترين گام هاي اصلي طراحي و اجراي محوطه سازي، جانمايي و آرايش گل و گياهان در موقعيت مناسب و مطلوب خود به بهترين شكل ممكن و استقاده از ايده هاي جذاب و خلاقانه مي باشد كه بايد قبل از اجرا در طراحي محوطه، نوع چيدمان گل و گياه در طرح مورد نظر مشخص و معلوم گردد. از ديگر ويژگي هاي محوطه سازي و فضاي سبز نيز مي توان به ايجاد فضايي دلنشين، روحيه بخش و جذاب كه براي استفاده كنندگان از آن به وجود مي آورد اشاره كرد. همچنين طرح هاي متفاوت و متناسب با ساختمان يا ويلا در اطراف يا پشت بام بنا تاثير فراواني در زيبايي و خوش نما كردن ويلا يا ساختمان مورد نظر دارد.
دسته بندي محوطه سازي
محوطه سازي فضاها را مي توان به دسته هاي زير تقسيم بندي كرد:
1-محوطه سازي شهرك هاي توريستي و مناطق گردشگري 2-محوطه سازي شهرك هاي مسكوني 3-محوطه سازي پارك ها و فضاي سبز با مساحت كمتر 4-محوطه سازي ويلا ها و باغ ها و باغ تالار ها 5-محوطه سازي ويلا هاي شخصي با متراژ كمتر 6-محوطه سازي مجتمع هاي مسكوني 7-محوطه سازي حياط منازل
1.محوطه سازي شهرك هاي توريستي و مناطق گردشگري
در شهرك ها و مناطق گردشگري، فضاي گشترده و وسيعي وجود دارد و عموما از المان ها و نمادهاي جذاب براي توريست ها و گردشگران استفاده مي شود. به اين دليل كه در اين مكان ها عموما دريا، كوه، جنگل و ... وجود دارد بايد از طراحي هاي سازگار با محيط هاي اين چنيني استفاده كرد.
2.محوطه سازي در شهرك هاي مسكوني
در شهرك هاي مسكوني هم با ايجاد پياده رو هاي مناسب و سنگ فرش كردن آن ها به وسيله موزاييك هاي رنگي و زيبا و متنوع، واش بتن، جدول بندي با جدول هاي طرح دار و رنگي مختلف ،ايجاد مبلمان شهري مناسب و زيبا، ساخت آلاچيق هاي كوچك و مرتبط به ساختار و فرم شهرك، استفاده از سنگ رودخانه به جاي چمن و چمن مصنوعي محيطي زيبا و دلنشين ايجاد مي كنند.
3.محوطه سازي در پارك ها و فضاهاي سبز:
در اين پارك ها كه مساحت كمتري نسبت به مناطق توريستي و گردشگري دارند با توجه به نوع پوشش گياهي پارك و منطقه اي كه در آن قرار دارند، مي توان با ايجاد آبنما ها، موزاييك ها و واش بتن هاي چراغ دار، استفاده از قلوه سنگ و سنگ هاي رودخانه رنگي و متفاوت به جاي چمن، فضاي طبيعي و زيبايي ايجاد كرد.
4. محوطه سازي در ويلا ها،باغ هاي مجلل، باغ تالار ها
در محوطه سازي باغ تالار ها و ويلاهاي مجلل از مصالح ساختماني لوكس استفاده مي شود. ايجاد رودخانه هاي خشك و رودخانه هاي جاري به كمك سنگ رودخانه اي، ساخت شومينه و باربيكيو، ساخت آلاچيق طرح چوب و چوبي و چوب پلاست، استفاده از موزاييك و واش بتن هاي چراغ دار در مسير پياده روها، استفاده از سنگ هاي رودخانه در لا به لاي فضاي سبز، استفاده از تزئينات براي دور درخت در باغ، استفاده از آبنما هاي زيبا و …. مي تواند زيبايي محيط را چند برابر كند.
5. محوطه سازي در ويلا هاي شخصي با متراژ و مساحت كوچكتر
هر چقدر فضا و مساحت كوچكتري داشته باشيم بايد سليقه و طراحي بهتري به خرج دهيم و از ايده هاي بهتري بهره ببريم. شما مي توانيد يك باغ 300 متري را با طراحي زيبا و استفاده از مصالح مناسب و ايده و خلاقيت، تبديل به فضايي كنيد كه حد اقل 800 متر به چشم بيايد. ميتوان با ايجاد رودخانه خشك توسط سنگ رودخانه اي، حس وجود يك رودخانه طبيعي در باغ را به وجود آورد. با نور پردازي مناسب پياده رو و مسير عبور و مرور مي توان جلوه منظر خود را چند برابر كرد.
6. محوطه سازي در مجتمع هاي مسكوني
در مجتمع هاي مسكوني به كمك سنگ هاي رودخانه، آلاچيق هاي كوچك و زيبا با طراحي هاي جذاب، آتشدان هاي تزينتي، رودخانه هاي خشك و… منظري زيبا و دلنشين براي ساكنين و ميهمانان ايجاد كرد.
7. محوطه سازي در حياط منازل
همانطور كه قبلا اشاره شد، هر چه فضاي شما كوچكتر باشد بايد با دقت نظر و سليقه بيشتري به محوطه آرايي بپردازيد. در فضاهاي شهري و مجتمع هاي مسكوني، با يك فضاي زيبا مي شود جذابيت زيادي براي ساكنان و مهمانان به وجود آورد و به همين دليل ارزش ملك نيز بالا خواهد رفت. استفاده از واش بتن و واش بتن چراغ دار به جاي موزاييك هاي معمولي، جلوه اي دو چندان به محل سكونت شما خواهد داد. استفاده از سنگ رودخانه اي به جاي چمن، هزينه هاي نگهداري و آبياري را براي ساكنان بيش از 70 درصد كاهش خواهد داد.
متريال هاي مورد استفاده در محوطه سازي
در محوطه آرايي از متريال هاي متفاوتي استفاده مي شود و هيچ محدوديتي به لحاظ وزن و يا شكل وجود ندارد اما متريال هايي مانند سنگ،چمن،بتن،واش بتن،چوب،چوب پلاست و غيره بيشتر مورد استفاده قرار مي گيرد.
برخي اجزا و عناصر مهم محوطه سازي
انتخاب خاك در محوطه سازي
در بحث محوطه سازي در بخش هاي مختلف عناصر با نيروهاي ديناميكي و استاتيكي متفاوتي در كنار هم قرار مي گيرند كه هر كدام از آن ها نياز هاي متفاوتي براي زير سازي دارند. همچنين با توجه به ايجاد بستر كاشت گياهان در محوطه سازي، بررسي، جمع آوري، خاك برداري و خاك ريزي با مطالعه دقيق خاك موجود در سايت و همچنين استفاده از خاك مناسب در محوطه سازي، مي تواند نقش مهمي در رشد و سهولت نگهداري گياهان و استقامت عناصر در مقابل نيرو هاي ذكر شده داشته باشد.
مصالح ساختماني در محوطه آرايي
امروزه توليد و نوآوري مصالح در بخش ساختمان، با توجه به رونق ساختمان سازي در جامعه با رشد سريعي مواجه است. اما شناخت و انتخاب صحيح مصالح براي محوطه سازي امري است كه علاوه بر حس زيبايي شناسي در محوطه سازي نياز به تجربه در مورد تغييرات احتمالي اين مصالح در برابر شرايط جوي دارد. علاوه بر مصالحي كه به صورت عمومي در فعاليت هاي مختلف ساختماني استفاده مي شود، بخشي از مصالح به طور خاص فقط در محوطه سازي مورد استفاده قرار مي گيرد كه اطلاع از اين موارد ميتواند كمك بزرگي در بالا بردن سطح كار محوطه سازي بكند.
ساخت المان ها و نمادها در محوطه سازي
با توجه به مساحت و وسعت فضا و خواست كارفرما، المان ها و نمادهاي متفاوتي در محوطه آرايي مورد استفاده قرار مي گيرند. برخي از المان ها و نمادها عبارت اند از آلاچيق ، رواق ، آبنما، بركه ، استخر ، باربيكو و...
آلاچيق در محوطه آرايي
آلاچيق كلمه عمومي است كه در زبان فارسي به هرنوع سرپناهي كه در فضاي باز باشد، اطلاق مي گردد و حتي نوع كاربري آن كه در مواردي بعنوان پاركينگ اتومبيل استفاده مي شود نيز تغييري در اين نام ايجاد نمي كند. اين در حالي است كه در محوطه آرايي براي انواع مختلف از آلاچيق ، بسته به كاربرد آن نامها و تعاريف جداگانه اي وجود دارد .
آبنما در محوطه آرايي
يكي از نمادهايي كه در چند سال اخير براي محوطه سازي بسياذ مورد استقبال عمومي قرار گرفته ، آبنما بوده است . ساخت آبنما مي تواند با مصالح مختلف انجام شود . در ساخت آبنما مواردي چون نحوه ريزش آب ، مقدار صداي مورد نياز براي فضا، نور پردازي ، ايزولاسيون و سهولت نگهداري ، از اهميت بالايي برخوردار است .
بركه در محوطه آرايي
بركه به فضايي گفته مي شود كه آب در آن بدون جريان و در فضايي بسته قرار بگيرد. بركه در محوطه سازي معمولا براي فضا هايي آرام و با هدف آرامش طراحي و ساخته مي شود و مي تواند المان مفيدي در تامين اين هدف باشد . بركه ها علاوه بر كاربرد به لحاظ زيبايي در محوطه سازي، مي تواند نقش مهمي در ذخيره سازي آب براي آبياري فضاي سبز ايفا كند. گياهاني چون نيلوفر آبي كه به عنوان گياهان آبزي در محوطه سازي و فضاي سبز جهت زيبايي بيش از پيش استفاده مي شوند ، در آبهايي كه راكد هستند، قادر به ادامه حيات هستند.
استخر در محوطه آرايي
از گذشته تا به امروز، شنا به عنوان يكي از مفرح ترين ورزش ها مورد توجه بوده است، به همين دليل ساخت استخر سال ها در حياط منازل مسكوني مورد توجه محوطه سازان قرار داشته است. امروزه با تغيير شكل زندگي شهر نشيني معمولا استخر بعنوان بخشي از محوطه سازي ويلا ها ديده مي شود. ساخت استخر به دليل چالش هايي چون آب بندي، تصفيه و نگهداري و .... از تخصصي ترين عناصر در محوط سازي است.
رودخانه در محوطه آرايي
در فرهنگ قديم ما هميشه آب هاي روان چه در باغ هاي ايراني كه ساخت آنها به بيش از 2000 سال مي رسد و چه در شرايط طبيعي از اهميت و استقبال زيادي برخوردار بوده. به همين دليل داشتن چنين نمادي در محوطه سازي مي تواند فضايي متفاوت ايجاد نمايد.
كف سازي در محوطه آرايي
همواره يكي از اثر گذارترين بخشها در محوطه آرايي كف سازي ها هستند. كف سازي جزيي از بخش سخت محوطه سازي است كه مي تواند نقش مهمي در راهنمايي استفاده كنندگان ، تقسيم فضا، زيبايي، سازه فضايي، القاي حسي خاص و ... در محوطه سازي داشته باشد. استفاده از مصالح مناسب محوطه سازي در اين بخش براي حفظ امنيت ، زيبايي ، استحكام و .. بسيار داراي اهميتمي باشد.
نورپردازي در محوطه آرايي
در طراحي فضاي سب، نور همواره به عنوان يك عنصر مهم و اساسي به شمار مي آيد. چراكه كليه نقاطي كه در فضاي سبز از اهميت بخصوصي برخوردارند نظير درب ورودي ، حياط جلويي استخر، فواره ها، بركه ها، مجسمه ها، آبشارها، درختان و كليه وسايل زينتي بايد امكانات روشنايي را داشته باشد تا زيبايي واقعي را به نمايش بگذارند. نور عامل بسيار مهمي در تفكيك رنگ ها و تعريف راه ها و معابر در شب ها مي باشد. در صورت نبود نورپردازي در شب، طراحي فضاي سبز امري كاملا بي مفهوم جلوه مي كند. لذا نياز به نور در شب به بيشترين حد خود مي رسد.
تاسيسات مكانيكي در محوطه آرايي
تاسيسات مكانيكي در محوطه آرايي شامل آبرساني، تاسيسات آبياري خودكار، تاسيسات استخر و تاسيسات آبنما، بخشي از علم تاسيسات است كه متاسفانه باوجود اهميت زياد، كمتر در ساختمان مورد توجه قرار مي گيرد. به همين دليل براي داشتن تاسيسات مناسب در محوطه آرايي، آگاهي از نوع و عملكرد لوازم موجود در بازار و به كار گيري آن ها در محل هاي مناسب امري اجتناب ناپذير است.
